Trong chăn nuôi gia cầm, các vấn đề về mắt như gà bị đau mắt, chảy nước mắt, mắt sưng phù hoặc lim dim là những triệu chứng lâm sàng thường gặp, gây ra nhiều băn khoăn cho người nuôi. Tình trạng Gà Bị Viêm Mắt có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm môi trường chăn nuôi kém vệ sinh (gây viêm giác mạc), nhiễm ký sinh trùng (giun sán), hoặc là biểu hiện của một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.
Tuy nhiên, một trong những bệnh lý cụ thể về mắt đáng chú ý là bệnh viêm mắt ở gà do Vi khuẩn Chlamydia psittaci (thường được nhắc đến trong phức hợp bệnh hô hấp như ORT hoặc APV). Mặc dù tỷ lệ tử vong thấp, bệnh này lại gây thiệt hại kinh tế lớn do làm giảm thị lực, khiến gà khó tìm kiếm thức ăn, chậm lớn, và đặc biệt là mở đường cho các bệnh truyền nhiễm khác kế phát.
Bài viết này sẽ tập trung làm rõ nguyên nhân, cơ chế lây lan, các triệu chứng điển hình của bệnh Viêm Mắt do Chlamydia và quan trọng hơn, cung cấp phác đồ điều trị chi tiết dựa trên kinh nghiệm chuyên môn, giúp người chăn nuôi xử lý dứt điểm bệnh, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
Bệnh viêm mắt ở gà do vi khuẩn chlamydia gây ra
Bệnh Viêm Mắt ở gà do Chlamydia psittaci là một bệnh truyền nhiễm phổ biến trong các đàn gà nuôi với mật độ cao, đặc biệt là trong môi trường chăn nuôi không đảm bảo vệ sinh. Vi khuẩn Chlamydia được xếp vào nhóm vi khuẩn nội bào bắt buộc, nghĩa là chúng phải sống và nhân lên bên trong tế bào chủ, khiến việc điều trị trở nên phức tạp hơn.
Nguồn lây và cơ chế lây nhiễm cao
- Nguồn gốc: Vi khuẩn Chlamydia sinh sôi mạnh mẽ trong môi trường chất độn chuồng ẩm ướt, bẩn thỉu và có mùi khai (khí amoniac cao). Chất độn chuồng bẩn chính là ổ chứa mầm bệnh chính.
- Tỷ lệ nhiễm: Bệnh có khả năng lây lan rất nhanh qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp, với tỷ lệ nhiễm trong đàn có thể lên tới 80% đến 100%.
- Tác động: Mặc dù tỷ lệ chết trực tiếp do Chlamydia thường rất thấp, bệnh lại gây viêm nhiễm mạn tính, làm giảm chất lượng sống của gà.
Nguy cơ kế phát và thiệt hại kinh tế
Mối lo ngại lớn nhất của bệnh Viêm Mắt do Chlamydia là khả năng kế phát với các bệnh hô hấp và tiêu hóa khác. Viêm kết mạc mắt làm suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên, tạo điều kiện cho các mầm bệnh nguy hiểm khác xâm nhập:
- Kế phát hô hấp: Viêm mắt thường đi kèm với các bệnh như Coryza (Sổ mũi truyền nhiễm), CRD (Viêm đường hô hấp mạn tính), E. coli hoặc thậm chí là bệnh Đậu.
- Chẩn đoán sai: Sự kế phát này khiến các triệu chứng bệnh bị chồng chéo, người nuôi khó chẩn đoán chính xác bệnh gốc và điều trị không hiệu quả.
- Hậu quả nặng nề: Gà bị mù lòa do viêm nhiễm nặng không thể tìm được thức ăn và nước uống, dẫn đến suy kiệt nhanh chóng và chết do đói.
Triệu chứng điển hình của bệnh viêm mắt ở gà do chlamydia
Theo các chuyên gia từ SV388, triệu chứng của bệnh Viêm Mắt do Chlamydia thường tập trung ở vùng mắt và đường hô hấp trên, nhưng không quá đặc trưng, dễ nhầm lẫn với các bệnh khác.
Các dấu hiệu lâm sàng ở mắt
- Đau mắt và chảy nước mắt: Gà liên tục bị kích thích, có phản ứng chảy nước mắt.
- Mắt híp, lim dim: Do gà cảm thấy khó chịu và nhạy cảm với ánh sáng, chúng thường nhắm mắt hoặc híp mắt lại.
- Túi kết mạc có bọt và mủ: Xuất hiện dịch nhầy, bọt ở góc mắt và sau đó là ghèn mắt do kết mủ bên trong kết mạc.
- Sưng mắt và mù lòa (Trường hợp nặng): Kết mạc và xoang cạnh mắt bị viêm nặng, dẫn đến sưng phù toàn bộ vùng mắt. Mủ khô và cứng lại có thể làm mắt bị đóng kín hoàn toàn, gây mù lòa vĩnh viễn, khiến gà mất khả năng tìm kiếm thức ăn.
Phân biệt với các bệnh khác
Để chẩn đoán chính xác, cần loại trừ các bệnh cũng gây triệu chứng ở mắt:
- Coryza: Viêm mắt kèm theo sưng phù mặt, tích, và có dịch mùi hôi đặc trưng.
- Bệnh Đậu: Gây ra các mụn đậu/nốt đậu mọc trên mí mắt và xung quanh mắt.
- CRD: Viêm mắt, chảy nước mũi nhưng thường đi kèm triệu chứng khò khè, hen, thở dốc.
Phác đồ điều trị gà bị viêm mắt do chlamydia hiệu quả
Việc điều trị Viêm Mắt do Chlamydia cần phải kết hợp giữa việc cắt đứt nguồn lây nhiễm và sử dụng kháng sinh có khả năng thâm nhập nội bào.
Xử lý môi trường và nguồn lây
Đây là bước then chốt, quyết định thành công của phác đồ:
- Vệ sinh chuồng trại: Thay toàn bộ chất độn chuồng đã bị ẩm ướt, bẩn thỉu. Nếu không thay chất độn, mầm bệnh sẽ tiếp tục tái nhiễm vào đàn gà.
- Khử khuẩn: Phun thuốc tiêu độc khử trùng toàn bộ chuồng nuôi, khu vực xung quanh và dụng cụ chăn nuôi bằng các hóa chất có hiệu quả diệt khuẩn cao (ví dụ: Formalin, Iodine, hoặc Vôi bột).
Sử dụng kháng sinh đặc trị toàn thân
Vi khuẩn Chlamydia là vi khuẩn nội bào, do đó cần sử dụng các nhóm kháng sinh có khả năng thâm nhập tốt vào tế bào:
- Nhóm Tetracycline: Oxytetracyclin hoặc Doxycyclin là lựa chọn hàng đầu. Cho gà uống hoặc trộn vào thức ăn theo chỉ dẫn liều lượng của nhà sản xuất.
- Kết hợp: PGS.TS Trương Văn Dung – Viện trưởng Viện Thú y đề xuất phác đồ kết hợp: Dùng Oxytetracyclin và Kanamycin cho gà uống 1 lần/ngày liên tục trong 7 ngày. Sự kết hợp này giúp tiêu diệt mầm bệnh gốc và ngăn ngừa vi khuẩn kế phát khác.
3. Điều trị tại chỗ (Mắt)
Rửa và tra thuốc trực tiếp vào mắt gà để loại bỏ ghèn và giảm viêm:
- Rửa mắt: Dùng nước muối sinh lý ấm ($NaCl \ 0.9\%$) để rửa sạch dịch nhầy, ghèn, và mủ tích tụ ở mắt gà ít nhất $2-3$ lần/ngày.
- Tra thuốc: Sử dụng các loại thuốc mỡ tra mắt kháng sinh có chứa Tetracycline hoặc Gentamicin để bôi trực tiếp vào mắt sau khi rửa sạch.
Bổ sung hỗ trợ và phục hồi
Để tăng cường sức đề kháng và giúp gà nhanh chóng vượt qua bệnh:
- Vitamin và Điện giải: Bổ sung Gluco C và Vitamin tổng hợp (như Vitamin ADE, B-Complex) vào nước uống trong $3-5$ ngày để nâng cao sức đề kháng, đặc biệt là phục hồi niêm mạc mắt.
- Phục hồi lâu dài: Sau khi điều trị khỏi, tiếp tục bổ sung men tiêu hóa, Vitamin ADE, và Premix vào thức ăn trong khoảng $1$ tháng để giúp gà hồi phục chức năng tiêu hóa và sức khỏe toàn diện.
Tóm lại, bệnh viêm mắt ở gà do Chlamydia là bệnh không quá khó chữa trị nếu được chẩn đoán và xử lý đúng cách. Chìa khóa thành công nằm ở việc vệ sinh môi trường triệt để để diệt nguồn lây, kết hợp với sử dụng kháng sinh đặc trị nhóm Tetracycline và theo dõi sát sao để phát hiện và điều trị kịp thời các bệnh kế phát nguy hiểm khác.
